Terapia blizn w Fizjoterapii

Czym jest terapia blizn?

Terapia blizn to złożony proces leczenia, który obejmuje zarówno metody manualne, jak i fizykoterapeutyczne. Aspiracją jest poprawa funkcji oraz estetyki blizny, a także przyspieszenie procesu regeneracji tkanek. Terapia jest dostosowywana do etapu gojenia się blizny (rany) i jej typu morfologicznego, co wymaga wcześniejszej oceny przez terapeutę. Terapia blizn jest procesem wieloetapowym, który wymaga indywidualnego podejścia do każdego przypadku, w celu uzyskania jak najlepszych efektów leczniczych, co często wiąże się ze współpracą specjalistów z wielu dziedzin medycznych.

Główne metody stosowane w terapii blizn

Na początku leczenia, zwłaszcza w przypadku świeżych blizn, stosuje się łagodne metody, takie jak MDL (Manualny Drenaż Limfatyczny), aby zmniejszyć obrzęki i przyspieszyć proces gojenia. W późniejszych etapach, kiedy blizna zaczyna się formować i stabilizować, wprowadza się bardziej intensywne techniki, takie jak mobilizacje powięziowe, mające na celu poprawę elastyczności i struktury tkanki.

Do wspomagania terapii blizn stosuje się także preparaty: silikonowe żele, maści z wyciągiem z cebuli, kwas hialuronowy oraz inne substancje aktywne, które poprawiają regenerację skóry i zapobiegają tworzeniu się blizn przerostowych lub keloidów. Wspomagające zabiegi fizykoterapeutyczne, m. in. elektroterapia, ultradźwięki, TECAR, laser wysokoenergetyczny czy fala uderzeniowa, również odgrywają istotną rolę w redukcji napięcia, poprawie ukrwienia i stymulacji procesów reparacji tkanek.

W późniejszych etapach terapii, kiedy blizna jest już w pełni wykształcona, stosuje się bardziej zaawansowane techniki, takie jak terapia bańką chińską, intensywne manipulacje powięziowe oraz suche igłowanie, które służą redukcji ewentualnych zrostów tkankowych lub stymulują przebudowę blizny. Globalnym celem jest poprawa jej funkcjonalności, eliminacja zaburzonego odbioru receptywnego oraz jeśli to możliwe, zmniejszenie widoczności defektu.

Techniki manualne w terapii blizn

• MDL (Manualny Drenaż Limfatyczny) – forma terapii stymulująca układ odpornościowy i redukująca obrzęk/wysięk. Zmniejsza napięcie tkanek wokół blizn, obniżając działające na nie siły rozciągające.
• Mobilizacja/manipulacja blizn – szereg technik manualnych indywidualnie dostosowanych dozowaną siłą i techniką do potrzeb pacjenta. Z reguły dotyczy tych obszarów blizn, które wykazują się zwiększoną twardością i aktywnymi dolegliwościami bólowymi/dyskomfortem.

Metody fizykalne w terapii blizn

• Ultradźwięki (UD) – skutecznie wspomagają leczenie wygojonych blizn, dzięki działaniu mechanicznemu i termicznemu uzyskiwanemu przy właściwej dawce. Oddziałują na procesy metaboliczne komórek oraz powodują zwiększenie przepływu krwi. Zabieg ten ma pozytywny wpływ na przygotowanie tkanki do dalszej terapii zrostów.
• Elektroterapia – elektrostymulacja wysokonapięciowa (EWN) oferuje skuteczne możliwości w leczeniu ran i bliznowców. Pozwala na bezpośrednie umieszczenie elektrody czynnej wraz z podkładem na ranie (ubytku), a gaza zostaje nasączona roztworem chlorku sodu (NaCl). Procedura opiera się na zmienności biegunowości elektrod, nie powodując przy tym skurczu mięśni, a jej parametry są dokładnie dobrane. Galwanizacja oraz jonoforeza (-) z użyciem jodku potasu (KI) działają na tkankę bliznowatą sprawiając, że staje się ona bardziej elastyczna, co jest korzystnym efektem w leczeniu blizn. Stymulacja katodowa wspomaga proces ziarninowania, natomiast anodowa przyspiesza reepitelizację.
• Magnetoterapia – polega na stosowaniu zmiennego pola magnetycznego, które ma na celu przyspieszenie procesów regeneracyjnych w tkankach, poprawę mikrokrążenia, zmniejszenie bólu i stanu zapalnego. W kontekście blizn magnetoterapia może działać na kilka sposobów, m. in.: zwiększa przepuszczalność błon komórkowych oraz zwiększa produkcję kolagenu.
• TECAR (Transfer of Energy- Capacitive And Resistive) – działa on poprzez zastosowanie dwóch typów aplikatorów (pojemnościowego i rezystancyjnego), które przesyłają energię elektryczną w głąb tkanek. Jednym z głównych mechanizmów działania TECAR terapii jest poprawa ukrwienia, powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększa przepływ krwi w obrębie struktur, w tym wokół blizny. Lepsze ukrwienie oznacza lepsze dotlenienie i odżywienie tkanek, co przyspiesza procesy regeneracyjne. Poprzez wzrost temperatury urządzenie pobudza komórki do zwiększonej i zrównoważonej produkcji kolagenu, który jest kluczowy w procesie reparacji. W przypadku blizn, zwłaszcza tych przerostowych lub zanikowych, TECAR pomaga w odbudowie uszkodzonej tkanki oraz poprawia jej elastyczność. Generowane ciepło działa na zakończenia nerwowe zmniejszając odczucie bólu i napięcia w obrębie blizny. Efekt analgetyczny może również przyczynić się do poprawy jakości życia pacjenta zwłaszcza, gdy blizna znajduje się w obszarze narażonym na ruch (np. stawy).
• Fala Uderzeniowa (EWST Extracorporeal Shock Wave Therapy) – wskazuje się na wieloaspektowy efekt tej terapii. Istnieje zależność pomiędzy remodelowaniem blizny, a mikrouszkodzeniami włókien kolagenowych, które są wynikiem zastosowanej terapii. Potencjalne korzyści terapii to poprawa krążenia oraz redukcja patologicznego włóknienia w obszarze regeneracji. Szczególne walory EWST zauważa się w leczeniu blizn pooparzeniowych.
• Laser wysokoenergetyczny (HILT High Intensity Laser Therapy) – jest skuteczną metodą leczenia blizn zwłaszcza w przypadku, gdy chodzi o te, które są bolesne, nadmiernie twarde czy wypukłe. Wysokiej jakości laseroterapia wykorzystująca wiązkę intensywnego i skoncentrowanego światła przyspiesza regenerację komórek, poprawia wygląd blizny (poprzez stymulację fibroblastów), zmniejsza stan zapalny, zwiększa elastyczność skóry, a także wspomaga kontrolowaną produkcję kolagenu. Terapia ta jest bezpieczna, mało inwazyjna, tak więc zazwyczaj dobrze tolerowana przez pacjentów.

Terapia z wykorzystaniem przyrządów/pomocy terapeutycznych

• Bańka Chińska – terapia bańkami, która jest efektywna w odblokowaniu zastojów tkankowych, mobilizuje bliznę poprzez podciśnienie wytwarzane miejscowo i statycznie lub wzdłuż całej długości metodą labilną.
• Kinesiotaping – specyficzne techniki aplikacji na blizny, takie jak „okrężna”, „w kształcie jodełki” czy „znak x”, pomagają zmniejszyć obciążenie gojącej się tkanki i wspierają prawidłowe ułożenie włókien kolagenowych. Można również stosować metody o działaniu przeciwobrzękowym czy przeciwnapięciowym, które odciążają nienaruszone struktury, tworząc sprzyjające warunki do regeneracji, a jednocześnie redukują nienaturalne napięcie posturalne.
• Pinoterapia i rollery – stymulacja receptorów wokół blizny, aspekt sensoryczny, czy też kompresja blizny, ma ogromne znaczenie w ukształtowaniu i ukrwieniu tkanki. Wykorzystywane w tym celu specjalistyczne rollery oraz pałeczki „hartują” bliznę i umożliwiają wykonanie autoterapii u pacjenta.
• Suche igłowanie – polega na wprowadzaniu cienkich igieł w hipertoniczne mięśnie lub w obszary tkanki bliznowatej aby pobudzić procesy gojenia, poprawić elastyczność oraz złagodzić ból. Igła wprowadzana w obręb blizny powoduje mikrourazy, które prowadzą do poprawy cyrkulacji krwi w tym obszarze. To z kolei wspomaga dostarczanie tlenu i składników odżywczych do tkanek, co w konsekwencji przyspiesza proces ich regeneracji. Suche igłowanie działa na napięte mięśnie, które mogą być przyczyną powstawania lub utrzymywania się patologicznych blizn. Pomaga w rozluźnieniu tkanek oraz zmniejszeniu bólu związanego z obecnością blizny czy hipertonii. Stymulacja igłą „starej blizny” może pomóc w produkcji nowego, „bardziej elastycznego” kolagenu, co pozwala na fizjologiczne ukierunkowanie jej struktury.

Jak przebiega terapia blizn u fizjoterapeuty?

Początkowym elementem terapii jest zdefiniowanie morfologicznego typu blizny. Tu należy wspomnieć, że pacjent może mieć uprzednio zdiagnozowany rodzaj dysfunkcji przez lekarza specjalistę, np. dermatologa/chirurga, najczęściej jednak taka sytuacja dotyczy bliznowców/keloidów, które prawdopodobnie były już poddane innym formom leczenia. To niezbędny proces, który pozwoli dobrać odpowiednie techniki terapii. W pierwszej kolejności także omawiany jest wywiad podmiotowy, gdzie pacjent zgłasza okoliczności powstania blizny (wypadek, oparzenie, zabieg chirurgiczny, itd.) czy ewentualne choroby współistniejące, mogące mieć wpływ na proces gojenia rany lub stymulować patologiczny rozrost tkanki (np. niedobór witaminy D3, cukrzyca, itp.). Na pierwszej wizycie fizjoterapeuta ocenia bliznę pod kątem: barwy, twardości, obecności zrostów, czucia, a także czy wpływa ona funkcjonalnie na sąsiadujący obszar anatomiczny. Kiedy proces oceny dobiegnie końca, planowana jest odpowiednia liczba wizyt, która prognostycznie pozwoli na eliminacje stwierdzonych dysfunkcji. Z terapii na terapię oceniany jest postęp, zarówno w sposób wymierny poprzez fizjoterapeutę, jak i subiektywnie w odczuciu pacjenta. Najczęściej terapia blizny ogranicza się do pracy na kozetce i fizykoterapii, jeśli jednak wpływa ona na zakres ruchomości stawów czy pracę mięśniowo-powięziową dołącza się kinezyterapię. Decyzja o zakończeniu terapii jest podejmowana wspólnie przez terapeutę i pacjenta, kiedy estetyczny lub funkcjonalny problem zostaje rozwiązany, biorąc pod uwagę realizację maksimum dostępnych możliwości.

Kiedy terapia blizn jest niezbędna?

Wskazań do terapii blizn jest wiele.

Można je podzielić, na te:

1. Związane z ingerencją chirurgiczną, m. in.:

• Cesarskie Cięcie (CC),
• Mastektomia,
• Histerektomia,
• Amputacje,
• Zabiegi laparoskopowe, np. usunięcie woreczka żółciowego, artroskopie,
• Zabiegi na powłokach brzusznych, np. wycięcie wyrostka, blizny po zakończonej stomii,
• Zabiegi chirurgiczne w obrębie kręgosłupa i narządu ruchu, np. discektomia, rekonstrukcja ACL lub innych więzadeł, endoprotezoplastyka, zespolenia po złamaniach, redukcja przykurczu Dupuytrena, zabieg usunięcia cieśni nadgarstka, operacja stożka rotatorów oraz wiele innych…

2. Związane z pojawieniem się dyskomfortu/dysfunkcji w obrębie blizn:

• świąd,
• pieczenie,
• ból,
• zaburzenia czucia lub nadwrażliwość w obrębie blizny,
• zaczerwienienie oraz zaburzenia ukrwienia tkanek,
• patologiczny rozrost tkanki,
• wciągnięcia tkanki,
• obecność zrostów,
• organicznie ruchu w stawach lub mięśniach, obecność restrykcji tkankowych (powięziowych),
• dysfunkcje układu nerwowego, w tym zaburzenia nerwów obwodowych.

3. Związane z oparzeniem, którego istotną konsekwencją są przykurcze.

Kiedy przystąpić do rehabilitacji?

Początkowo warto przybliżyć proces gojenia ran, aby zrozumieć złożoność toczących się procesów.

Etapy bliznowacenia

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje gojenia ran: pierwotny (per primam) i wtórny (per secundam). Pierwsze charakteryzuje się minimalnym ubytkiem tkanki, podczas gdy drugie wiąże się z wyższym ryzykiem powstania patologicznych blizn. Proces gojenia obejmuje trzy etapy: zapalny, proliferacji oraz remodeling. Faza zapalna, kluczowa dla dalszego gojenia, trwa od 2 do 5 dni po urazie i ma na celu oczyszczenie rany oraz zatrzymanie krwawienia. Faza proliferacji (od 5 do 14 dnia) prowadzi do wytworzenia ziarniny i epitelializacji, a także rozpoczęcia tworzenia nowych naczyń krwionośnych czyli neowaskularyzacji. Ostateczny etap, remodeling, może trwać nawet do dwóch lat, a w jego wyniku kolagen typu III jest zastępowany przez odporniejszy typu I. Ostatecznie blizna powinna osiągnąć 80% wytrzymałości względem zdrowej skóry. W przypadku blizn patologicznych siła rozciągania może przekroczyć wytrzymałość fizjologicznej tkanki, prowadząc do przerostu struktur.

Rozpoczęcie rehabilitacji

Ponieważ już na etapie proliferacji istnieje szereg możliwości terapeutycznych stymulujących uszkodzone tkanki, proces terapii blizn może rozpocząć się wcześnie, tj. w okresie hospitalizacji. Dostępne są techniki, które pozwalają pracować z defektem poprzez opatrunek, natomiast ze względu na bezpieczeństwo i antyseptykę rany, warto skonsultować tą decyzję z lekarzem prowadzącym.

Na etapie bliznowacenia, kiedy obecne są jeszcze szwy wdrożyć można łagodne formy terapii, takie jak MDL lub opracowanie tkanek wokół rodzimej rany.

Intensywniejsza terapia blizn rozpoczyna się po zdjęciu szwów, zazwyczaj do 14 dni po zabiegu, jeśli stan pacjenta nie wykazuje innych przeciwwskazań.

Należy wiedzieć, że na terapię blizn można zgłosić się w dużym odstępie czasowym od incydentu, ponieważ jak wspomniano wcześniej, formowanie defektu może trwać nawet 2 lata. W takim przypadku fizjoterapeuta, najczęściej we współpracy z zespołem interdyscyplinarnym, tj. lekarzem medycyny estetycznej, dermatologiem czy chirurgiem, dołożą wszelkich starań aby zniwelować obecne zaburzenia funkcjonalno-strukturalne.

Jakie efekty daje terapia blizn?

Blizny mają istotny wpływ na jakość życia pacjenta, niekorzystnie oddziałując na samoocenę oraz funkcjonowanie społeczne i zawodowe. Skuteczne planowanie terapii wymaga od specjalistów znajomości mechanizmów kompensacyjnych oraz zrozumienia emocjonalnego aspektu blizn, aby móc zapewnić pacjentowi maksymalny komfort i zminimalizować ryzyko komplikacji w leczeniu. Efektem pomyślnej terapii są:

• redukcja zrostów i zaburzeń funkcjonalnych,
• redukcja napięcia i obrzęku,
• zmniejszenie widoczności blizny,
• poprawa elastyczności skóry,
• zmiękczenie i wygładzenie blizny,
• zahamowanie patologicznego rozrostu tkanek,
• prewencja powstawania bliznowców,
• przywrócenie prawidłowej funkcji aparatu ruchu,
• przywrócenie prawidłowej funkcji układu nerwowego, w tym nerwów obwodowych,
• przywrócenie prawidłowej pracy receptorów, tj. poprawa czucia proprioceptywnego lub powierzchownego (temperatura, dotyk),
• redukcja dolegliwości bólowych i specyficznych odczuć pacjenta (świąd, pieczenie),
• przywrócenie szeroko pojętej homeostazy organizmu.

Terapia blin jest elementem fizjoterapii ortopedycznej, limfologicznej, poonkologicznej, uroginekologicznej czy pediatrycznej. Wszystkie z wymienionych prowadzą zaufani specjaliści w Centrum Fizjoterapii Fizjofit!

Nie czekaj i skorzystaj z naszej pomocy!