Co jest najczęstszą przyczyną wizyt pacjentów u lekarza czy fizjoterapeuty? Ból kręgosłupa? Ból barku? Ból kolan, bioder? A może po prostu ból?
Czym jest ból i jak powstaje?
Ból jest nieprzyjemnym wrażeniem czuciowym lub emocjonalnym, powstałym z rzeczywistego lub potencjalnego uszkodzenia tkanek. Uszkodzona tkanka wydziela prostaglandyny, leukotrieny oraz substancje P, które uwrażliwiają bólowe zakończenia nerwowe (nocyceptory), obniżając ich próg pobudliwości (hiperalgezję). Histamina, bradykinina oraz serotonina aktywują natomiast dośrodkowe przewodzenie nocyceptywne. Zaktywowane nocyceptory wydzielają do tkanek glutaminian, substancję P oraz białko CGRP. Substancje te powodują poszerzenie naczyń krwionośnych i wydzielanie histaminy w okolicznych tkankach. Brzmi ciężko? To dopiero początek.
Początkowy okres reakcji na stresor lub bodziec mechaniczny pobudza ciało migdałowate do stymulacji pnia mózgu i uwolnienia katecholamin: noradrenaliny i adrenaliny. Ich wysokie stężenie powoduje zwiększenie ciśnienia, tętna i przyspieszenie oddechu, a dodatkowo zwężenie mniejszych tętniczek i stymulację wydzielania potu. Ta prozapalna reakcja ma za zadanie powstrzymanie ewentualnych patogenów związanych z uszkodzeniem tkanki. Reakcja neuroprzekaźnikowa następuje błyskawicznie, natomiast reakcja hormonalna jest opóźniona, ale długotrwała. W reakcji hormonalnej ponownie sytuacja zaczyna się od ciała migdałowatego, które aktywuje oś HPA (podwzgórze, przysadka, nadnercza). Podwzgórze uwalnia kortykoliberyny (CRH) stymulując w ten sposób przysadkę do wydzielania kortykotropiny (ACTH), co stymulować będzie korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu. Około 15 min od urazu stężenie kortyzolu systematycznie wzrasta, powodując ograniczenie reakcji zapalnej. Co ciekawe, wysokie stężenie kortyzolu powoduje ograniczenie reakcji zapalnej w ciągu dnia, natomiast w nocy stężenie to gwałtownie spada, a reakcja zapalna nie jest wtedy wyhamowana. Wielu zgłaszających się do nas pacjentów ma bóle nocne – oto odpowiedź dlaczego.
Badania potwierdzają, że ból aktywuje co najmniej 4 obszary w mózgu tj. pierwotną korę czuciową, wtórną korę czuciową (wyspa hipokamp, ciało migdałowate), korę wyspową oraz przedni zakręt obręczy.
Spróbujmy te naukowe hasła przełożyć na prostszy język. Ból jest FIZJOLOGICZNĄ odpowiedzią naszego organizmu na bodziec, który go uszkadza. Informuje on nasz mózg, że coś się dzieje i przygotowuje go do działania naprawczego, chroni nas przed dużym uszkodzeniem naszego ciała. Statystyki WHO podają, że 20% społeczeństwa cierpi na chroniczny ból, a zawód fizjoterapeuty pokazuje, że 95% pacjentów szukających pomocy zmaga się z dolegliwościami bólowymi.
Podsumowując, nie należy ignorować informacji bólowej płynącej z naszego układu ruchu, czy układu wisceralnego. Długo utrzymujący się ból jest wskazaniem do kontaktu z lekarzem lub fizjoterapeutą w kierunku poprowadzenia diagnostyki.